Programmaboek Ebony Band, Holland Festival 1995, Westergasfabriek Amsterdam:
De korte opera of muzikale sketch In zehn Minuten schreef Gronostay in de periode dat hij bij Schönberg studeerde.
Het stuk werd slechts één maal uitgevoerd (Baden-Baden 1928) en voldeed in verschillende opzichten zeker niet aan de eisen die de nazi's aan 'hoge kunst' stelden.
In de behoudende Rastatter Zeitung werd de uitvoering nauwelijks vermeld, maar het toonaangevende muziekblad Melos wijdde meerdere artikelen aan Gronostay waarin o.a. staat te lezen: Het talent van deze componist ligt in zijn specifieke gave om in elke drammatische handeling en situatie een grote spanning te creëren en deze muzikaal feilloos uit te buiten. Men constateert een doeltreffend effectbejag in de ritmisch beweeglijke, scherp gemarkeerde declamatie en in de markante wijze van istrumentatie. Een en ander leidt tot een permanente, wervelende afwisseling van versnipperde motiefjes: een soort frappante, sympatiek-brutale situatiehumordie haast een nieuw begin en tijdseigen type van de 'opera buffa' lijkt aan te kondigen. In de concentratie van dit spel der motieven en tegelijk in dit geciseleerde detailwerk herkent men de leerling van Schönberg.
Waar Gronostay zijn onderwerp vandaan had, is niet bekend. De aard en de uitvoering ervan - bepaald geen 'hohe Kunst' - liggen wel in de lijn van de keuze die andere componisten in die tijd voor hun zogenaamde 'Zeitoper' maakten.
In de nalatenschap van Gronostay bevonden zich meerdere versies van In zehn Minuten. Het (als enige gedrukte) libretto bleek teksten te bevatten die niet voorkwamen in de (handgeschreven) partituur, zoals die bij de uitvoering in Baden-Baden is gebruikt. Deze passages zijn in dit programmaboekje tussen [..] aangeduid. De reden waarom deze coupures zijn aangebracht is niet bekend, maar het is niet onaannemelijk, dat Gronostay deze 'ontaarde' teksten uit voorzorg heeft weggelaten. Ook van Brecht/Weill is bekend, dat zij een jaar eerder bij de uitvoering van Mahagonny in hetzelfde festival van Baden-Baden, op advies van 'derden' enkele teksten vooraf hebben aangepast.
Voor zover mogelijk hebben wij aan de hand van uitgewerkte schetsen en een piano-uittreksel de gewraakte passages gereconstrueerd.
W.H.
Met dank aan Sylvia Gronostay
